Làng gốm Dưỡng Động một thời oanh liệt

Những bình trà, phù điêu, tượng tháp...ánh lên màu đậm đỏ phù sa đặc trưng của vùng đồng bằng Bắc Bộ. Đó là sản phẩm của làng gốm Dưỡng Động nổi tiếng một thời, đang được nhiều người tìm chọn, vậy mà có lúc phải núp dưới thương hiệu khác...

Nhìn lại quá khứ

Làng gốm Dưỡng Động nằm ven sông Giá (xã Minh Tân, huyện Thủy Nguyên) một thời gian dài không giữ được nghề. Một thời gốm Dưỡng Động, Minh Tân nổi tiếng khắp vùng. Các sản phẩm gốm do nghệ nhân làng Dưỡng Động chế tác không thua kém bất kỳ sản phẩm gốm nổi danh nào khác. Nếu như gốm Phù Lãng và Bát Tràng độc đáo ở chất men, thì người Dưỡng Động tự hào bởi bí quyết tạo sự hòa quyện của đất và lửa, làm ra loại gốm da chu với sắc màu tự nhiên. Gốm nung vừa lửa, đủ tạo độ rắn chắc, vững chãi cho sản phẩm và làm tươi ròn cái màu nâu đỏ của loại đất sét nặng có độ sắt cao, chỉ vùng đất này mới có.

Trong hoài niệm của người dân làng gốm, từ đời này qua đời khác, nghề gốm gắn bó sâu nặng với cuộc sống nơi đây, làm nên sự phồn thịnh của một làng nghề. Thời kỳ kháng chiến chống Pháp, gian nan là vậy, làng vẫn giữ được nghề. Khi HTX Minh Khai ra đời, quy mô sản xuất của làng nghề liên tục được mở rộng, có lúc tới 1000 xã viên với hàng chục lò nung luôn đỏ lửa. Thời huy hoàng đó góp phần tạo dựng cho làng một cái tên mới, tuy dân giã nhưng rất gần gũi:Xóm Lò. Song cuối những năm 80 của thế kỷ trước, từ một làng nghề trù phú, Minh Tân chỉ còn vài ba lò gốm đỏ lửa lay lắt qua ngày, sản phẩm làm ra không tiêu thụ được. Những nồi đất, ấm nung, vòi nước...trở nên lạc hậu, khi trên thị trường xuất hiện nhiều sản phẩm cùng chức năng với mẫu mã, nguyên liệu đa dạng. Cái tên “Xóm Lò” một thời vang danh còn đó, nhưng sản phẩm làng nghề cứ mai một dần.

Không sống được bằng nghề gốm, người dân trong làng chuyển sang làm nghề khác để mưu sinh. Gốm Dưỡng Động bị lãng quên khi HTX Minh Khai giải thể.

Kết tinh của vũ điệu đất và lửa

Với niềm say mê và ý chí gìn giữ nghề truyền thống, 2 người con của làng nghề gốm Dưỡng Động: Vũ Văn Huy và Đỗ Đức Long miệt mài ngày đêm làm giàu bí quyết bằng việc ứng dụng tiến bộ khoa khọc kỹ thuật, để hôm nay mẻ gốm đầu tiên sau bao năm “lặng tiếng” đã ra lò.

Với suy nghĩ làm thất nghề truyền thống là mang tội với cha ông và có lỗi với thế hệ mai sau, anh Vũ Văn Huy và anh Đỗ Văn Long nung nấu ý tưởng rồi sẽ có lúc nghề gốm Dưỡng Động hồi sinh. Năm 2003, hai anh trở về quê hương sau nhiều năm lăn lộn ở những làng gốm nổi danh như: Bát Tràng (Hà Nội), Phù Lãng (Bắc Ninh)...học hỏi, tiếp cận với công nghệ mới, kinh nghiệm thiết kế mẫu mã, tiếp cận thị trường. Lửa lò gốm nhen nhóm trở lại, nhưng sản phẩm làm ra chưa thể mang danh làng nghề thuở nào khi tiêu thụ ở thị trường khó tính. Lấy ngắn nuôi dài, anh Huy đành huy động những mối hàng quen biết để sản phẩm mình làm ra nương nhờ thương hiệu khác tìm lại người tiêu dùng. Năm 2005, được sự giúp đỡ của chính quyền và động viên của bà con, các anh lập đề án xây dựng HTX Gốm Dưỡng Động và bắt tay vào việc huy động vốn, đầu tư ứng dụng tiến bộ khoa khọc kỹ thuật. Sản phẩm gốm Dưỡng Động bây giờ giàu chất nghệ thuật được người tiêu dùng sành điệu sử dụng trang trí nội thất như tranh, tượng phù điêu...

 

Vực dậy gốm Dưỡng Động không phải trách nhiệm của một vài cá nhân

Anh Long tâm sự: “Mình vẫn còn nhớ như in cảm giác hân hoan, vui sướng ngắm nhìn không chán sản phẩm mới ra lò, những bình trà, phù điêu, tượng tháp...ánh màu đậm đỏ độc đáo”. Và trong suy nghĩ của các anh lấp lánh niềm tin vào một tương lai tươi sáng, triển vọng phát triển uy tín thương hiệu gốm Dưỡng Động. Các anh đã tích cực phối hợp cùng Sở Khoa học- Công nghệ Hải Phòng thực hiện dự án tiết kiệm năng lượng, tiếp tục nâng chất lượng sản phẩm và hạ giá thành. Quy mô dự án lên tới 5,7 tỷ đồng và được triển khai trên diện tích 6000m2 với khu vực lò xưởng, địa điểm trưng bày, giới thiệu sản phẩm. Vạn sự khởi đầu nan, với tâm huyết của những người luôn đau đáu ý chí phát triển làng nghề truyền thống trong thời kỳ ứng dụng mạnh mẽ khoa học công nghệ, gốm Dưỡng Động sẽ có chỗ đứng vững chắc trên thị trường, đáp ứng yêu cầu của những người tiêu dùng kỹ tính.

Gốm Dưỡng Động được đánh giá cao bởi khách hàng nước ngoài và chậu hoa, ghế ngồi và bồn rửa nhà trong nhà và ngoài trời được xuất khẩu sang nhiều nước như: Hàn Quốc, Đài Loan, Các tiểu vương quốc Arập thống nhất, Canada ... Nhiều doanh nghiệp địa phương hiện đang nhận thức được tiềm năng quan trọng Phát triển đồ gốm ở Dưỡng Động. Thu hút bởi nguồn nguyên liệu dồi dào, lực lượng lao động có tay nghề và điều kiện giao thông thuận lợi, họ đã đầu tư vào Dưỡng Động và tạo cơ sở vững chắc cho phát triển kinh tế trong khu vực.