Biên Hòa gốm sứ - chuyện chưa kể

Rất ít người biết rằng sản phẩm gốm sứ ở Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai nổi tiếng cả trong và ngoài nước từ cuối thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20. Đến nay, các loại sản phẩm gốm ở Biên Hòa trong thời kỳ đó vẫn là những thứ rất quý giá và hiếm có đối với những ai quan tâm đến việc thu gom đồ gốm cổ.

Nằm dọc theo lưu vực sông Rồng thơ mộng Đồng Nai, thành phố Biên Hòa đã được biết đến với nghề thủ công truyền thống của nghề thủ công đã tồn tại trong khoảng 300 năm. Ngày nay, nghề này chỉ được thực hiện ở phường Bửu Long và Tân Vân ở xã Tân Hiệp và Hòa An, nơi có khoảng 400 xưởng sản xuất nhỏ và lớn của gia đình.

Biên Hòa là nơi mà Trường dạy nghề Biên Hòa, trường dạy nghề gốm đầu tiên của Đông Dương, được thành lập năm 1903. Năm 1913, trường được đổi tên thành Trường Mỹ thuật Biên Hòa. Năm 1923, cặp vợ chồng, Robert Balick và Mariettee Balick, quản lý ngôi trường, đánh dấu cột mốc quan trọng cho gốm Biên Hòa. Làm việc với tư cách Trưởng ban gốm của trường, Mariette Balick đã đưa ra kế hoạch phát triển nghề thủ công gốm sứ trong khu vực với trọng tâm là sản xuất gốm với nhiều màu sắc khác nhau, hoa văn tinh xảo và tráng men độc đáo. Sau đó, Mariette Balick và các đồng nghiệp Việt Nam đã thành công trong việc tạo ra một số loại tráng men như đồng và xanh men từ chất liệu tự nhiên, như tro xỉ, cát ở Đà Nẵng và laterit.

Hoa văn tinh xảo

Vào đầu thế kỷ 20, gốm mỹ nghệ Biên Hòa nổi tiếng ở cả Châu Á và Châu Âu. Năm 1925, các sản phẩm gốm của Trường mỹ thuật Biên Hòa đã được trưng bày tại một cuộc triển lãm quốc tế tổ chức tại Paris và là một thành công lớn. Tất cả các sản phẩm gốm được bán ra và trường nhận được nhiều đơn đặt hàng từ khách hàng. Tại triển lãm này, gốm Biên Hòa đã được Chính phủ Pháp trao tặng bằng khen và một huy chương vàng từ ban tổ chức triển lãm. Tuy nhiên, không phải cho đến khi triển lãm quốc tế được tổ chức vào năm 1933 ở Paris, Gốm sứ Biên Hòa thực sự khẳng định vị trí của mình tại Pháp và các thị trường đồ gốm khác.

Kể từ đó, sản phẩm gốm Biên Hòa được trưng bày tại nhiều triển lãm lớn cả trong và ngoài nước như: Nagoya (Nhật Bản - 1937), Hà Nội (1938), Sài Gòn (1942), Bangkok (Thái Lan - 1953 và 1955) và PhnomPenh ( Campuchia - 1957). Giai đoạn này đã đánh dấu sự khởi đầu của sự phát triển thịnh vượng của gốm Biên Hòa.

Để giải thích nguyên nhân vì sao đồ gốm Biên Hòa được ưa chuộng trên thị trường quốc tế, Vong Khieng, Tổng thư ký Hiệp hội Gốm mỹ nghệ Đồng Nai cho hay: "Gốm Biên Hòa đẹp và độc đáo trong cả kiểu dáng lẫn hoa văn vì đây là sản phẩm có pha trộn ba loại gốm của Việt Nam, Trung Hoa và Chăm ". Hiện nay, các hội thảo ở Biên Hòa sản xuất hai loại gốm sứ lớn, bao gồm gốm mỹ thuật và đồ gốm bằng đất sét trắng với kỹ thuật đánh bóng dưới nước và trực tiếp tạo ra các mẫu hoa văn trên gốm và gốm đất sét đen ở nhiệt độ cao .

Chúng tôi ghé lò gốm Phat Thanh với tổng diện tích gần 5.000m2 tại phường Tân Vân. Với 30 máy, lò nung có thể sản xuất khoảng 300 sản phẩm mỗi ngày. Trong khi đưa chúng tôi đến khu vực sản xuất gốm, nghệ nhân Nguyễn Hữu Tân, chủ lò gốm Thành Thành, cho biết: "Đây là lò sấy duy nhất của tôi. Đã có lần chúng tôi không có đủ sản phẩm gốm để cung cấp cho thị trường. Tôi đã tham gia vào nghề này gần 50 năm nên tôi luôn luôn ấp ủ việc khôi phục nghề thủ công truyền thống của tổ tiên tôi. "

 Mặc dù doanh thu của nghề thủ công mỹ nghệ tại Biên Hòa đã đạt khoảng 1 triệu USD / năm, nhưng con số này khiêm tốn so với 10 năm trước. Để tiếp tục phát triển nghề thủ công, nó cần những nỗ lực và sự quyết tâm của các nghệ nhân và sự hỗ trợ và chính sách lành mạnh của chính quyền.